ช่างเป็นชื่อที่เรียก ‘จิก’ เอาเสียจริง – รู้สึกแรกหลายคนคงประมาณนี้
ชื่อดอก ‘คุณนายตื่นสาย’ ช่างเสียดอารมณ์แบบละเม็งละครน้ำเน่าครบถ้วนได้ในสี่พยางค์คือ บอกสถานะ บอกนิสัย บอกความรู้สึก และบอกถึงความเสียดสี (Conflict)
อันที่จริงดอกคุณนายตื่นสายเธอมีหลากหลายชื่อเรียก แตกต่างไปตามแต่ละ ท้องถิ่น อาทิผักตาโค้ง (โคราช) ผักเบี้ยดอกเหลือง, ผักเบี้ยใหญ่ (ภาคกลาง) และ ผักอีหลู (แม่ฮ่องสอน) ภาษาอังกฤษเรียก Common Purslane, Verdolaga, Pigweed, Little Hogweed หรือ Pusley จัดเป็นพืชล้มลุกอวบน้ำวงศ์ผักเบี้ย
ในการปลูกเลี้ยงปัจจุบันแบ่งแยกย่อยได้มากถึง 40 สายพันธุ์กระจายทั่วทั้งโลกเก่า ตั้งแต่แอฟริกาเหนือถึงตะวันออกกลาง รวมถึงอนุทวีปอินเดียถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และออสตราเลเซีย
ดอกจะบานเมื่อแสงแดดส่องถึงกอ – คือที่มาของชื่อไทย
วัชพืชจอมขี้เกียจสีสันหยิ่งยโสสายพันธุ์นี้สามารถรับประทานได้โดยไร้กังวล เพราะเคยมีการทดสอบจากหน่วยงานระดับชาติโดยใช้น้ำสกัดจากดอก ต้น ราก ของคุณนายตื่นสายมาตรวจหาพิษ ซึ่งไม่ปรากฏพบแต่อย่างใด ถึงแม้กินได้แต่ก็ยัง ดูไม่นิยมในหมู่ชนคนไทยมากนัก ต่างจากชาวยุโรปและเอเชียกลางอย่างลิบลับ
คอลัมนิสต์แห่ง The New York Times ชื่อคุณ Marlena Spieler (มาร์ลีน่า สปีย์เลอร์) เขียนถึงการรับประทานดอก (รวมถึงต้น – ใบ) คุณนายตื่นสายอย่าง ออกรสตั้งแต่สิบสี่ปีก่อน ชื่อบทความ ‘Something Tasty? Just Look Down – หาของอร่อยเหรอ? มองลงมาสิ’
“…ไม้เลื้อยดอกสีม่วงเลื้อยขี้คร้านผ่านสนามหญ้าและทางเท้าตรงเขตชานเมือง มันค่อย ๆ แตกหน่อใบเล็ก ๆ สีเขียว ตั้งแต่ต้นฤดูร้อนจนถึงใบไม้ร่วง แม้ดูไม่แตกต่างจากวัชพืชอื่น ๆ นัก แต่เราก็มีโอกาสพบมันได้ในตลาดเกษตรกรท้องถิน” มาร์ลีน่าเกรินไว้เช่นนั้น
“…จากโปรวองซ์ถึงกรีซ จากตุรกีถึงกัวลาลัมเปอร์จากเม็กซิโกถึงกาลิลี ดอกคุณนายตื่นสายถูกเก็บจากราวป่า นําออกมาขายที่ตลาดภายใต้ชื่อแตกต่างกัน มากมาย พืชอวบน้ำใบอ้วนซึ่งคุณจะลิ้มรสเปรี้ยว ช่วยเติมความสดชื่นแบบมื้อ อาหารฤดูร้อน ให้กับสลัดมันฝรั่ง ทูน่าทาร์ทาร์ หรือแม้แต่เบอร์เกอร์”
คุณนายตื่นสายดองแบบคนจอร์เจีย หรือกินเถาสดอย่างชาวอะบอริจินของออสเตรเลีย และชาวอเมริกันอินเดียน แพทย์แผนจีนยังใช้รักษาโรคภัยหลายชนิด แถมเธอยังเป็นอาหารโปรดของ ‘มหาตมะ คานธี’
RakDok