บานเย็น

บานเย็นบานสะพรั่งฝั่งสระบัว เหมือนเย็นเช้าเย้ายั่วอยู่กับน้อง - ขุนช้างขุนแผน ตอน ขุนช้างตามนางวันทอง โดย สุนทรภู่
Meaning
Miracle happens at four o’clock
มหัศจรรย์บานเย็น
ชื่อทางวิทยาศาสตร์ของดอกบานเย็นคือชื่อ Mirabilis Jalapa ถูกตั้งโดยคาร์ล ลินเนียส โดย Mirabilis แปลว่าความมหัศจรรย์ในภาษาสเปน ซึ่งได้มาจากสีสันสดใสของดอกบานเย็น ส่วนคำว่า Jalapa นั้น บางตำราคาดว่าหมายถึงเมือง Jalapa ในกัวเตมาลา หรืออาจหมายถึง Xalapa ซึ่งเป็นเมืองหลวงในรัฐเวราครูซ ประเทศเม็กซิโก ส่วนชื่ออื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นดอกสี่โมง (Four O’Clocks) ในภาษาอังกฤษ ดอกสายฝนหรือดอกหุงข้าวในภาษาจีน หรือคำว่าบานเย็นของไทย ต่างก็มาจากธรรมชาติของดอกบานเย็นที่จะบานและส่งกลิ่นหอมในช่วงเวลาบ่ายแก่ ๆ ระหว่าง 4 โมง ถึงสองทุ่ม
History
ดอกบานเย็นเป็นดอกไม้ที่อยู่คู่คนไทยมานาน แต่ที่จริงแล้วมาจากอเมริกาใต้ โดยในภาษาอังกฤษ ดอกบานเย็นถูกเรียกว่า Marvel of Peru หรือความมหัศจรรย์แห่งเปรู เนื่องจากเป็นดอกไม้ที่มีถิ่นกำเนิดมาจากเทือกเขาแอนดิส ประเทศเปรู แต่เดิมบานเย็นเป็นพืชที่ชาวแอซเท็กโบราณนำมาใช้ในการประดับตกแต่งและใช้เป็นยาได้ และแม้จะมีถิ่นกำเนิดมาจากเขตมรสุมของทวีปอเมริกาใต้ แต่ในปัจจุบัน บานเย็นได้แพร่หลายจนกลายเป็นพืชที่พบเจอได้ตามประเทศเมืองร้อนทั่วไป
Culture
แม้จะเป็นพืชสวนและไม้ประดับ แต่นอกจากจะมีสีสันสวยงาม สามารถนำมาใช้ประดับตกแต่งแล้ว ส่วนต่าง ๆ ของบานเย็นยังนับเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณในการช่วยรักษาแผลและลดการอักเสบได้ อีกทั้งรากของบานเย็นยังสามารถนำมาใช้เป็น Aphrodisiac ที่มีสรรพคุณช่วยเสริมสมรรถนะทางเพศซึ่งเป็นหนึ่งในสรรพคุณที่เก่าแก่ที่สุดของไม้ดอกชนิดนี้ รวมถึงสามารถใช้เป็นยาระบายที่ช่วยขับพิษ ขับปัสสาวะ และใช้ลดไข้ นอกจากนี้ ดอกบานเย็นยังสามารถนำไปทำสีผสมอาหารได้ด้วย
Anecdote
บานเย็นเป็นไม้พุ่มลำต้นเตี้ย มีความสูงประมาณ 1 - 1.5 เมตร ลักษณะใบเป็นรูปหอก ปลายแหลม ออกดอกหลายสีตามแต่ละสายพันธุ์ โดยเมื่อยังตูม ดอกจะมีรูปทรงเป็นหลอด และคล้ายแตร แยกเป็น 5 กลีบเมื่อบานแล้ว สิ่งที่น่าสนใจเกี่ยวกับดอกบานเย็นก็คือกลีบสีสันสดใสสะดุดตา เนื่องจากกลีบดอกสีสดที่เราเห็นกันนั้นไม่ใช่กลีบแท้ของบานเย็น แต่เป็นเพียงกลีบเลี้ยง (calyx) เท่านั้น นอกจากนี้ บานเย็นยังเป็นไม้ดอกที่สามารถมีดอกหลายสีรวมกันอยู่ในต้นเดียวกัน รวมถึงบางชนิดที่มีกลีบสองสี เช่น เหลือง ชมพู รวมอยู่ในดอกเดียวกัน
Basic Facts
Reference
https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.upwta.4_405
https://www.researchgate.net/publication/267447754_AN_ETHANOPHARMACOLOGICAL_REVIEW_OF_FOUR_O'_CLOCK_FLOWER_PLANT_MIRABILIS_JALAPA_LINN
https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Mirabilis+jalapa
https://heirloomcottagegarden.weebly.com/blog/marvel-of-peru-mirabilis-jalapa
https://www.healthbenefitstimes.com/marvel-of-peru/
http://gardenersapprentice.com/gardeningtips/marvel-of-peru/
https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.flora.flos001239
https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.visual.pdig00000659
https://www.rhs.org.uk/Plants/11156/Mirabilis-jalapa/Details
https://cudl.lib.cam.ac.uk/search?keyword=marvel%20of%20peru&page=1&x=17&y=17
https://medthai.com/%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B9%87%E0%B8%99/