โลกมีทั้งดอกไม้แสนสวยและอึที่น่ารังเกียจบนผืนดินผืนเดียวกัน

    ผีเสื้อพิศวาสเพียงดอกไม้แสนสวย… เป็นเรื่องโป้ปดหลอกเด็กที่สุด พอกันกับความคิดที่ว่าหญิงงามจะตกหลุมรักเพียงผู้ชายรูปหล่อเท่านั้น สีสันของกลีบดอกและน้ำหวานจากเกสรอาจไม่ใช่สิ่งเดียวที่ดึงดูดใจผีเสื้อเสมอไป

    ในโลกแห่งความจริงที่ผีเสื้อไม่ได้บินคละเคล้าตอมเกสรอยู่แค่ในทุ่งดอกไม้ ขอชวนทุกคนปิดนิยายโรแมนติกคลาสสิคเล่มเก่า เดินเข้าป่า แหวกพงหญ้า มองหากองโคลนปนมูลสัตว์ แล้วทำความเข้าใจ Dirty little secret ของผีเสื้อ ว่าทำไมนอกจากหลงรักดอกไม้แล้ว ถึงมีพฤติกรรมบินตอมอึเหมือนแมลงวัน

    ผีเสื้อก็ไม่ต่างจากมนุษย์ ต้องการสารอาหารหลากหลายทั้งคาวและหวาน ลำพังน้ำหวานจากเกสรเพียงอย่างเดียวไม่สามารถมอบสารอาหารที่เพียงพอได้ ร่างสวยงามที่แสนบอบบางต้องการทั้งแร่ธาตุ วิตามิน โปรตีนเพิ่มเติม อย่างไรก็ตามแหล่งสารอาหารชั้นดีของนางพญาแมลงกลับไม่ใช่หยาดน้ำค้างบริสุทธิ์ หรือน้ำหวานทิพยรสจากพืชพรรณในป่าลึก แต่กลับมาจากโซเดียมในเหงื่อและปัสสาวะของมนุษย์ แร่ธาตุในซากสัตว์ รวมทั้งน้ำตาลและวิตามินจากผลไม้เน่าด้วยสายพันธุ์ผีเสื้อที่มีหลากหลายจึงต้องการสารอาหารแตกต่างกันไปตามพันธุ์ และมีผีเสื้อหลายสายพันธุ์ที่รู้สึกดึงดูดกับกองอึไม่แพ้ดอกไม้

    การดูดแร่ธาตุจากอึและน้ำโคลนของมวลหมู่แมลงในบริเวณที่มีซากพืชซากสัตว์ เรียกว่า Mud puddling เป็นพฤติกรรมที่ปกติของผีเสื้อ ส่วนใหญ่พบได้มากในผีเสื้อเพศผู้ แม้การบินเล่นฉวัดเฉวียนเหนือกองอึอาจดูไม่โสภาและสกปรกในสายตามนุษย์ แต่สำหรับเหล่าสุภาพบุรุษผีเสื้อแล้ว การบรรจงนำสารอาหารที่ได้จากกองอึไปฝากผีเสื้อเพศเมีย ถือเป็นของขวัญแสนหวานสำหรับจีบกันเพื่อผสมพันธุ์ มีเสน่ห์ไม่แพ้การชวนสตรีชนแก้วไวน์ แถมได้ดูดแร่ธาตุทั้งไนโตรเจนและโซเดียมจากอึที่สำคัญต่อระบบสืบพันธุ์ไปฝากแด่เธอด้วย

     ดังนั้นนักเดินป่าทั้งหลายหรือผู้ที่แวะไปเดินเล่นในสวน  จึงไม่ต้องแปลกใจหากเห็นผีเสื้อบินตอมอึเป็นฝูงใหญ่โปรดจำไว้ว่าน้ำหวานอาจไม่ใช่สิ่งโรแมนติกที่สุดในผืนป่า และหากผีเสื้อบินวนเวียนรอบตัว อย่าหลงดีใจว่าเราเหมือนดอกไม้ แต่อาจเป็นเพราะเราเหมือนอึก็ได้   

    อย่างไรก็ตาม การเหมือนอึอาจไม่ได้แย่อย่างที่ใครหลายคนคิด เหล่าผีเสื้อไม่ได้ใจไม้ไส้ระกำขนาดเข้าหาอึเพียงเพราะต้องการสารอาหาร แต่พวกมันเชื่ออย่างจริงใจว่า กองอึช่างดูรวมรวมแล้วมีสเน่ห์เหลือเกิน สิ่งที่ผีเสื้อหลงใหลคือ กลิ่นของอึซึ่งในสายตาของผีเสื้อแล้ว เปรียบดั่งกลิ่นอโรม่า

    ความ ‘เหม็นที่หอม’ ของอึมีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ หากใช้แว่นขยายส่องกองอึในระดับโมเลกุลจะพบว่าอึมีสารอินโดล (Indole) สารอินทรีย์ชนิดหนึ่งซึ่งมีกลิ่นยั่วยวนน่าหลงใหล ทำหน้าที่คล้ายฟีโรโมน เป็น ‘กลิ่นเรียกรัก’ ที่พบได้ในสัตว์หลายชนิดอย่างมด ออกฤทธิ์เหมือนยาเสน่ห์ หากหลั่งออกมาเพียงแค่ปริมาณนิดเดียว แม้ไม่มีกลิ่นฉุนจัดให้รับรู้ได้ชัดเจน แต่ก็ทำให้รัญจวนใจได้

    ความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ คือ สารอินโดลพบได้ทั้งในอึและดอกไม้ หากมีปริมาณมากเช่นในอึ จะทำให้มีกลิ่นเหม็นไม่น่าดม (ในความรู้สึกของมนุษย์) แต่หากมีปริมาณน้อย ความเข้มข้นไม่มาก เหมือนที่แฝงอยู่ในดอกไม้บางชนิดจะทำให้มีกลิ่นหอม (ที่ถูกใจทั้งผีเสื้อและมนุษย์) ทั้งนี้ดอกไม้ที่พบสารอินโดล ไม่ใช่ดอกไม้หน้าตาไม่น่าดูชมแต่กลับเป็นดอกไม้สีขาวบริสุทธิ์ที่สง่างามอย่างดอกมะลิ โดยเฉพาะมะลิพันธุ์แกรนดิฟรอลัม ดอกซ่อนกลิ่นที่มีกลิ่นหอมรวยริน และดอกส้มที่กรุ่นกลิ่นความหวานนวลผสมเปรี้ยวจาง ๆ น้ำหอมจากแบรนด์ชื่อดังมากมายนิยมผลิตกลิ่นจากดอกไม้สีขาวที่มีสารอินโดลเหมือนอึเหล่านี้ ไม่รู้ว่าเป็นความบังเอิญหรือเปล่า ที่แบรนด์น้ำหอมไทย ‘Butterfly’ ออกน้ำหอมกลิ่นโคลนสาบควายโดยได้แรงบันดาลใจจากกลิ่นโคลนแห้งที่ติดตัวควาย หรือแท้จริงแล้ว กลิ่นอึอาจไม่ได้มัดใจเพียงแค่ผีเสื้อเสียแล้ว  

    สิ่งที่น่าพิศวงคือ หากดมเพียงผิวเผิน กลิ่นอึกับกลิ่นดอกไม้ดูไม่มีความเหมือนกันสักนิดทำไมธรรมชาติช่างเล่นตลกกับประสาทสัมผัสของเราว่ากันว่าความทรงจำที่เราจดจำกลิ่นจากธรรมชาติล้วนมาจากประสบการณ์ เวลาเดินเล่นท่ามกลางป่าหรือดงดอกกุหลาบในสวนมักได้กลิ่นหอมหวาน กลิ่นเหล่านั้นลอยหอมฟุ้งปนกับอากาศในสภาพแวดล้อม ทำให้ดมแล้วเกิดกลิ่นที่คุ้นเคย แต่หากลองมองลงไปถึงสารโมเลกุลที่เล็กที่สุด จะพบความลับที่ดอกไม้ซ่อนอยู่เบื้องหลังกลิ่นหอมฟุ้งขจรขจาย คือ สารอินโดลปริมาณน้อยมากในระดับที่ไม่ได้กลิ่น นี่คือความลับของดอกไม้และสารสกัดบริสุทธิ์จากธรรมชาติทุกกลิ่นทั้งในน้ำมันหอมระเหยและน้ำหอมในแบรนด์ต่าง ๆ

    เมื่อธรรมชาติรังสรรค์โลกที่มีทั้งดอกไม้แสนสวยและอึที่น่ารังเกียจบนผืนดินผืนเดียวกัน สัจธรรมของโลกใบนี้คือ สิ่งที่แตกต่างกันอย่างสุดขั้วกลับมีองค์ประกอบของสารข้างในเหมือนกัน แค่เพียงเปลี่ยนปริมาณเท่านั้น กลิ่นก็เปลี่ยนสุดขั้วเหมือนอยู่ในแดนมายา ช่างเป็นยาเสน่ห์จากธรรมชาติที่ทำให้ทั้งดอกไม้และอึยั่วยวนน่าหลงใหลและน่าประทับใจอย่างย้อนแย้ง