แวนด้า (Vanda) คือกล้วยไม้สกุลหนึ่งจากวงศ์ (Orchidaceae) ซึ่งนับว่าเป็นสกุลซึ่งไม่หลากหลายนัก มีแยกย่อยราว 80 สปีชีส์แต่ก็เป็นไม้ดอกสําคัญที่นิยมใช้งานจัดดอกไม้เพื่อความรื่นรมย์ด้วยมีราคาค่อนข้างสูง และซึ่งดอกไม้รูปพรรณสวยงาม มีกลิ่นหอม ทนทาน สีสันก็ออกจะสดใสจัดจ้าน จึงพบการปลูกแวนด้าแพร่หลายทั่วไปทั้งดินแดนเอเชียตะวันออก ภูมิภาคอุษาคเนย์ ยันจนถึงหมู่เกาะนิวกินี โดยทั้งยังมีสายพันธุ์เดิมบนรัฐควีนส์แลนด์กับบางเกาะกลางมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันตก

    ช่อดอกของ ‘แวนด้า’ มีลักษณะแบน กอดรวมกันหลายดอก ส่วนใหญ่มีสีเหลืองอมน้ำตาล แต้มจุดประปรายสีน้ำตาลเข้ม นอกเหนือนั้นยังมีดอกขาว เขียว ส้ม และสีไวน์แดงอีกด้วย ตรงปากดอกจะมีเดือยเล็ก ๆ ออกดอกทุกสองหรือสามเดือน และยังบานทนทานสองถึงสามสัปดาห์

    กล้วยไม้สกุลแวนด้ายังพบได้ในป่าตามธรรมชาติอีกประมาณ 40 ชนิด กระจายพันธุ์ตลอดแนวสันทวีปตั้งแต่แถบอินเดีย ศรีลังกา พม่า ไทย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์

    ที่น่าตระหนกเพราะกล้วยไม้แวนด้าส่วนมากอยู่ในภาวะใกล้สูญพันธุ์ เนื่องจากถูกคุกคาม และสุ่มเสี่ยงจากถูกทําลายถิ่นที่อยู่ปัจจุบันองค์กรระหว่างประเทศได้ห้ามทําการค้า หรือส่งออกกล้วยไม้แวนด้าป่าสีน้ำเงิน (Vanda coerulea ฟ้ามุ่ย) รวมถึงแวนด้าป่าชนิดอื่น ๆ โดยถูกขึ้นบัญชีบนภาคผนวกที่สองของอนุสัญญาการค้าระหว่างประเทศ ว่าด้วยสัตว์ป่าและพืชป่าอันใกล้สูญพันธุ์ที่เรารู้จักกันในนาม ‘ไซเตส’ (CITES)

    อีกสถานะหนึ่งของ ‘ดอกกล้วยไม้แวนด้า’ นั้นสําคัญยิ่งต่อเพื่อนบ้านเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เรา คือ ‘สาธารณรัฐสิงคโปร์’ ซึ่งเขายกย่องแวนด้า (พันธุ์ Vanda Miss Joaquim) ขึ้นเป็นดอกไม้ประจําชาติโดยดอกกล้วยไม้ซึ่งใช้ชื่อตามผู้ผสมพันธุ์ ‘Miss Agnes Joaquim’ ชนิดนี้นับเป็นดอกกล้วยไม้ซึ่งรู้จักแพร่หลายมากที่สุดบนประเทศเกาะเล็ก ๆ ปลายแหลมมลายูด้วยสีม่วงสดอันเสมือนคุณลักษณะเฉพาะตัว และบานสะพรั่งอยู่ตลอดแทบทั้งปี ตั้งแต่พ.ศ. 2524 นับเนื่องมา

    นอกจากนี้ชาวสิงคปุระยังเชิดชูแวนด้าแทนสัญลักษณ์ (logo) สายการบินประจําชาติ ‘Singapore Airlines’ และใช้พิมพ์ดวงตราไปรษณียากรในโอกาสสําคัญ ๆ หลายต่อหลายครั้ง เงินเหรียญสกุลดอลล่าร์สิงคโปร์ราคาหนึ่งเซ็นต์ก็มีดอก ‘แวนด้า’ สลักประทับอยู่

    ว่ากันว่าชื่อ ‘แวนด้า’ มีรากศัพท์มาจากคําสันสกฤต ‘วันทา’